روش‌های ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

کارشناسان ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود را به دلیل ماهیت غیرقابل لمس، منحصربه‌فرد بودن و وابستگی به آینده، پیچیده‌تر از دارایی‌های فیزیکی مانند ساختمان یا خودرو می‌دانند. آن‌ها معمولاً برای رسیدن به یک نتیجه معتبر از ترکیبی از رویکردها استفاده می‌کنند، چون هیچ روش واحدی برای همه شرایط پاسخ‌گو نیست. در نهایت، کارشناسان سه رویکرد اصلی برای ارزش‌گذاری این دارایی‌ها به کار می‌گیرند: رویکرد درآمدی، رویکرد بازار و رویکرد هزینه. هر یک از این رویکردها مزایا و معایب خاص خود را دارد.

رویکرد درآمدی در ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

یکی از معتبرترین روش‌ها، رویکرد درآمدی (Income Approach) است. این رویکرد ارزش یک دارایی را بر اساس جریان‌های نقدی آتی یا منافع اقتصادی که انتظار می‌رود از آن ایجاد شود، محاسبه می‌کند.به بیان ساده، این رویکرد به آینده نگاه می‌کند و می‌پرسد «این دارایی در طول عمر خود چقدر درآمد ایجاد خواهد کرد؟»

روش تنزیل جریان‌های نقدی (DCF)

• پیش‌بینی جریان‌های نقدی: ابتدا میزان درآمد یا صرفه‌جویی هزینه ناشی از دارایی در آینده تخمین زده می‌شود.

• انتخاب نرخ تنزیل: نرخ تنزیلی که ریسک دارایی و ارزش زمانی پول را بازتاب دهد تعیین می‌شود.

• محاسبه ارزش فعلی: جریان‌های نقدی پیش‌بینی‌شده با این نرخ تنزیل شده و به ارزش امروز تبدیل می‌شوند.

روش رهایی از حق امتیاز (Relief from Royalty)

در این روش ارزش برند یا پتنت بر اساس هزینه‌ای محاسبه می‌شود که شرکت در صورت نداشتن آن مجبور به پرداخت به مالک اصلی می‌شد. به عبارتی، صرفه‌جویی ناشی از مالکیت دارایی، مبنای ارزش‌گذاری قرار می‌گیرد.

مزایا: تمرکز بر توانایی درآمدزایی دارایی و رویکردی علمی و معتبر.
معایب: به شدت وابسته به پیش‌بینی‌ها و مفروضات است که می‌تواند ذهنی باشد.

رویکرد بازار در ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

رویکرد بازار (Market Approach) ارزش دارایی را بر اساس مقایسه با دارایی‌های مشابهی که اخیراً در بازار معامله شده‌اند تعیین می‌کند.به عبارتی، این رویکرد می‌پرسد:«بازار برای یک دارایی مشابه چه قیمتی پرداخته است؟»

روش معاملات قابل مقایسه (Comparable Transactions)

کارشناسان با بررسی معاملات اخیر برندها، پتنت‌ها یا لایسنس‌های مشابه، به برآورد ارزش دارایی هدف می‌پردازند.

مزایا: مبتنی بر داده‌های واقعی بازار و در صورت دسترسی به اطلاعات، رویکردی شفاف.
معایب: یافتن دارایی‌های نامشهود قابل مقایسه دشوار است و جزئیات مالی معاملات معمولاً محرمانه باقی می‌ماند.

رویکرد هزینه در ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

رویکرد هزینه (Cost Approach) ارزش دارایی را بر اساس هزینه‌ای که برای ایجاد یا جایگزینی آن صرف شده است، محاسبه می‌کند. این روش نگاه به گذشته دارد و می‌پرسد:«اگر امروز بخواهیم این دارایی را دوباره بسازیم، چه هزینه‌ای باید پرداخت کنیم؟»

روش هزینه جایگزینی (Replacement Cost)

بر اساس هزینه ایجاد یک دارایی با کارکرد مشابه و فناوری روز محاسبه می‌شود.

روش هزینه بازآفرینی (Reproduction Cost)

بر اساس هزینه بازتولید دقیق همان دارایی با همان ویژگی‌ها و استانداردها محاسبه می‌شود.

مزایا: محاسبه ساده‌تر و بر اساس داده‌های واقعی هزینه.
معایب: ارزش درآمدی آینده دارایی را نادیده می‌گیرد. ممکن است هزینه ایجاد پایین باشد اما درآمدهای آتی بسیار بیشتر باشند.

انتخاب بهترین روش برای ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

انتخاب روش مناسب به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع دارایی (برند، پتنت، نرم‌افزار و غیره)

• طول عمر دارایی (طول عمر یک دارایی بررسی میشود )

• میزان داده‌های در دسترس (جریان نقدی، معاملات مشابه، هزینه‌ها)

• هدف از ارزش‌گذاری (گزارش مالی، جذب سرمایه، وثیقه‌گذاری یا فروش)

در بسیاری از موارد، ترکیب دو یا سه رویکرد می‌تواند تصویری دقیق‌تر و قابل دفاع‌تر ارائه دهد.

نتیجه‌گیری

رویکرد درآمدی با تمرکز بر جریان‌های نقدی آینده، رویکرد بازار با تکیه بر معاملات واقعی و رویکرد هزینه با توجه به مخارج ایجاد یا جایگزینی، هر یک دیدگاه متفاوتی به ارزش دارایی‌ها ارائه می‌دهند. استفاده هوشمندانه و ترکیبی از این روش‌ها می‌تواند به مدیران کمک کند تا تصمیم‌های استراتژیک بهتری بگیرند.

سؤالات متداول

دلیل دشواری ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود چیست؟
دارایی های نامشهود ماهیت غیرقابل لمس دارد و وابسته به آینده است و این مورد کار را پیچیده میکند .

کدام روش ارزش‌گذاری معتبرتر است؟
کارشناسان رویکرد درآمدی را معتبرتر می‌دانند، چون این رویکرد بر جریان نقدی آینده تمرکز می‌کند.

چه زمانی از رویکرد هزینه استفاده می‌شود؟
وقتی کارشناسان به داده‌های بازار یا جریان‌های نقدی دسترسی ندارند، از رویکرد هزینه استفاده می‌کنند.

آیا ارزش برند همیشه قابل محاسبه است؟
بله، کارشناسان می‌توانند ارزش برند را محاسبه کنند، اما دقت برآورد به داده‌های مالی و شرایط بازار بستگی دارد.

آیا می‌توان از ترکیب روش‌ها استفاده کرد؟
بله، کارشناسان معمولاً روش‌ها را ترکیب می‌کنند تا به یک محدوده ارزش واقعی برسند.

آیا ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود در ایران قابل اجراست؟
بله، کارشناسان می‌توانند این کار را انجام دهند، هرچند محدودیت داده‌ها و نبود شفافیت بازار چالش‌هایی ایجاد می‌کند.